De Bødalsbreen is een gletsjer in het westen van de Jostedalsbreen. Hij heeft de mooiste morenes van Noorwegen.
De Bødalsbreen ligt bovenin het Bødalen. In het rustige dal ligt de aanlooproute naar de Lodalskåpa, met 2083 m de hoogste berg van de Jostedalsbreen. Het eerste deel van de wandeling loopt zigzaggend over een markant ruggetje. De wal lijkt bijna aangelegd, maar is opgeworpen door de gletsjer zelf.
Tegenwoordig ligt de gletsjer in een relatief smal en steil dal. Maar tot in de eerste decennia van de 20e eeuw daalde de Bødalsbreen af tot op de vlakke dalbodem, op 600 m hoogte. Daar wordt het dal wijder en dus kon de gletsjer in de breedte uitspreiden. Als gevolg ontstonden radiale scheuren in het ijs en kreeg de gletsjer een gekerfde voorkant, met om de 50-100 m tanden en inkepingen.
De Bødalsbreen in 1872 en 2024. Bron 1872: Knud Knudsen, Universiteitsbibliotheek Bergen foto 1318-0913.
Terwijl de zaagtandvormige gletsjer naar voren bewoog, duwde hij sedimenten op tot een morene die de gletsjerrand spiegelde. In totaal maakte de Bødalsbreen tussen 1767 en 1930 zeven van zulke groeifases door (Bickerton & Matthwes, 1993). In het dal voor de gletsjer zijn zodoende zeven zaagtandvormige morenes ontstaat. De twee oudste (uit ca. 1767 en 1813) hebben de duidelijkste zigzagvorm.
De zeven morenes zijn niet uniform. In het midden bestaan ze uit fijner sediment, terwijl de zijkanten uit grotere keien bestaan. Daarnaast is het materiaal in de buitenste (oudste) morenes meer afgesleten dan in de binnenste (jongste) morenes. Dat betekent dat zand, grind en stenen herhaaldelijk zijn verschoven, verweerd en geschuurd. De binnenste morenes bestaan daarentegen uit sedimenten die veel recenter door de gletsjer zijn losgewrikt en dus minder tijd hebben gehad om te verweren (Burki et al., 2009).
Vóór de oudste zaagtandvormige morene uit 1767 ligt nog een morene. Die komt uit 1755, toen de Bødalsbreen op z’n allergrootst was. Opvallend genoeg is deze morene niet getand, maar ‘gewoon’ ringvormig. Dat markante verschil komt doordat het dal naar beneden toe weer smaller wordt. De scheuren in het ijs worden daardoor weer samengedrukt. Het gevolg is dat de voorkant van de gletsjer niet getand is, maar egaal. En de opgeduwde morene dus ook (Burki et al., 2008).
Recent gevormde morenes in 1872 (links) en in 2024. Let ook op de smelt van de Skålebreen op de achtergrond. Bron 1872: Knud Knudsen, Universiteitsbibliotheek Bergen foto 1318-0916.
De topografie van het Bødalen heeft dus tot een zeldzame serie morenes geleid. Sinds hun vorming zijn ze begroeid geraakt en is de ruimte tussen de morenes deels opgeslibd. Dat gebeurt ook met het Sætrevatnet, een meer tussen de morenes en de gletsjer. Een mooie delta komt in het meer uit.
Sinds 1930 zijn er geen nieuwe zaagtandmorenes gevormd, maar een bescheiden groeifase van de gletsjer leidde in de jaren 1990 wel tot een nieuwe morene. Die ligt iets hoger in het dal en is gewoon halfrond, dus zonder tanden. De Bødalsbreen schoof destijds ruim 200 m naar voren (NVE). Hij had typische steile zijkanten en kwam tot dichtbij het pad.
De Bødalsbreen in 2006 (Buro Scandinavia via Flickr) en 2024.
De kortdurende opmars werd gevolgd door snelle achteruitgang. Tot en met 2012 konden er excursies op de Bødalsbreen worden gehouden, daarna viel de tong in geen tijd uiteen. De gletsjer ligt nu zo hoog boven de steile rotswanden dat hij niet meer te bereiken is. Gelukkig zijn de spectaculaire morenes van blijvender aard.
Zoek hier de mooiste gletsjers van Europa
