De Hellstugubrean (Hellstugubreen) is een ruim drie kilometer lange gletsjer in Jotunheimen, het gebied in Noorwegen met de hoogste bergen. Het is een van de weinige Noorse gletsjers waarvan al decennialang zowel de massabalans als de lengteverandering wordt bijgehouden.
De Hellstugubrean in 1981 (links) en 2017. Bron: norgeibilder.no
Sinds 1901 wordt de lengte van de Hellstugubrean iedere jaar gemeten en vanaf 1962 wordt ook de massabalans bijgehouden. Dat geeft een mooi inkijkje in de relatie tussen die twee. Normaalgesproken is die relatie zo: als de massabalans een paar jaar achtereen positief is, dan wordt de gletsjer langer. Negatief, dan korter. De massabalans betekent namelijk het verschil tussen sneeuwval in de winter en smelt in de zomer. Is er in de winter meer sneeuw gevallen dan er in de daaropvolgende zomer wegsmelt, dan neemt het gewicht (de massa) van de gletsjer toe. Smelt er meer dan er aan sneeuw is gevallen, dan dooit het ijs en wordt de gletsjer kleiner. De massabalans is in dat geval negatief.
Toen de massametingen op de Hellstugubrean begonnen, was de balans positief. Na een paar jaren werd die negatief en dat bleef zo, met uitzondering van een serie sneeuwrijke winters rond 1990. Toch is de lengte van altijd blijven afnemen, met tien tot twintig meter per jaar. Dat komt doordat de Hellstugubrean door z’n lengte en vlakke profiel erg traag op het klimaat reageert. De extra sneeuwval die tot meer ijs leidt doet er heel lang over om naar beneden te stromen. De Hellstugubrean is niettemin gevoelig voor de opwarming van het klimaat. Vooral vanaf de millenniumwisseling is de smelt in de zomer toegenomen, terwijl de sneeuwhoeveelheid in de winter hetzelfde is gebleven. Daardoor neemt het jaarlijkse lengteverlies ook langzaam toe. In totaal is de gletsjer sinds 1901 1,3 kilometer korter geworden.
De Hellstugubrean vanaf de Galdhøpiggen in 1890 (links) en 2021. Fotograaf 1890: Knud Knudsen, collectie Universiteitsbibliotheek Bergen.
Wie die stoïcijns dalende lijn ziet vraagt zich onherroepelijk af: wat blijft er over van Hellstugubrean? Als de Hellstugubrean in evenwicht was, dan zou de equilibriumlijn (de hoogte waarop aan het einde van de zomer nog sneeuw ligt) op 1850 meter moeten liggen. Maar die lijn ligt tegenwoordig vaak op 2000 meter en door de voortgaande opwarming van het klimaat klimt de sneeuwgrens nog een paar honderd meter. Daardoor ligt er steeds vaker aan het einde van de zomer nergens meer sneeuw op de gletsjer. Gemiddeld wordt de gletsjer de laatste jaren een meter dunner en dat verdubbelt bijna naar twee meter. Uiteindelijk verdwijnt de Hellstugubrean helemaal (Nesje, 2023).
Een bezoekje aan de wegkwijnende Hellstugubrean is relatief eenvoudig: vanaf het berghotel Spiterstulen (tevens camping) loopt er een pad van zeven kilometer en vierhonderd hoogtemeters heen. Dan sta je aan de tong. Voor een bovenaanzicht kan de geoefende wandelaar met een klein beetje klauterwerk de Store Memurutinden (2364 m) oplopen. Vanaf daar is behalve de Hellstugubrean ook de Veobrean en de Austre Memurubrean zichtbaar. Een prachtig uitzichtpunt over een verdwijnende wereld.
Zoek hier de mooiste gletsjers van Europa
