Melkevollbreen

De Melkevollbreen is (was) een smalle en steile gletsjer aan het einde van het Oldedalen in West-Noorwegen.

(on)Zichtbaar

Het Oldedalen in een steil, noord-zuid lopend dal ten westen van de Jostedalsbreen. Aan het einde liggen drie gletsjers, waarvan de Briksdalsbreen de bekendste is. De andere twee zijn de Brenndalsbreen en de Melkevollbreen. Waar de eerstgenoemde verscholen ligt, is die laatste juist heel goed zichtbaar. Maar veel is er tegenwoordig niet meer te zien.

Melkevollbreen at the head of Oldedalen valley.
Melkevollbreen at the head of Oldedalen valley.
Satellietbeeld (2021) van de Melkevollbreen en z'n vroegere lengte.
Satellietbeeld (2021) van de Melkevollbreen en z'n vroegere lengte.

Gletsjergrootte 10.000 BP

Momenteel worden alle gletsjers in Noorwegen snel kleiner. Maar in het verleden zijn er natuurlijk ook periodes geweest dat ze groeiden. Sporen daarvan zijn terug te vinden in de vorm van morenes. Zo liggen er ver voor de Melkevollbreen morenes van 10.000 jaar oud. Die fase van groeiende gletsjers staan bekend als het ‘Erdalen Event’ (naar de Erdalsbreen) en is in vele dalen te herkennen. De Melkevollbreen daalde destijds af naar 150 m boven zee, tot bij de plek waar de Melkevoll Bretun-camping nu ligt. Hij stroomde bijna samen met de Briksdalsbreen.

Bovenste gedeelte van de Melkevollbreen.
Bovenste gedeelte van de Melkevollbreen.

Maximum Midden 18e Eeuw

Tijdens het Erdalen Event waren de gletsjers in Noorwegen op hun grootst sinds het einde van de laatste ijstijd. Op een goede tweede plaats staat de zogenaamde ‘Kleine IJstijd’, een koudere periode van een paar eeuwen geleden. Rond het midden van de 18e eeuw waren de gletsjers van de Jostedalsbreen bijzonder groot, zo ook de Melkevollbreen. Hij zakte af tot 220 m en was slechts 400 m korter dan tijdens het Erdalen Event.

Rijtuigen steken een brug over met zicht op de Melkevollbreen, circa 1900-1920. Bron: Nasonalbiblioteket.
Rijtuigen steken een brug over met zicht op de Melkevollbreen, circa 1900-1920. Bron: Nasonalbiblioteket.

Prominente Gletsjer

Tegen de tijd dat de eerste foto’s werden gemaakt (late 19e eeuw) was de Melkevollbreen al honderden meters korter geworden. Toch was het onverminderd een indrukwekkende gletsjer die niet te missen was. Zeker niet door de rijke toeristen die zich per paard naar de nabijgelegen Briksdalsbreen lieten vervoeren.

Eerste Foto's

Terwijl de meeste toeristen zich beperkten tot een ritje over het gemakkelijke pad naar de Briksdalsbreen, werden anderen (ook) aangetrokken tot de Melkevollbreen. Dankzij de fotografiepioneer Knud Knudsen en de geoloog John Bernhard Rekstad hebben we foto’s van de gletsjer uit de periode 1872-1900, toen die nog tot zo’n 300 m boven zeeniveau afdaalde.

Melkevollbreen in 1888-1894 by Knud Knudsen, University of Bergen Library ubb-kk-2127-1305Melkevollbreen 2024.

De Melkevollbreen in 1888-1894 en 2024. Bron: 1888: Knud Knudsen, Bibliotheek Universiteit van Bergen foto ubb-kk-2127-1305.

Melkevollbreen Rephoto III 1872 by Knud Knudsen, University of Bergen Library ubb-kk-1318-0883.Melkevollbreen Rephoto III 2024

De Melkevollbreen in 1872 en 2024. Bron 1872: Knud Knudsen, Bibliotheek Universiteit van Bergen foto ubb-kk-1318-0883.

Snelle Aftakeling

Met wat schommelingen bleef de gletsjer ongeveer even lang tot 1930. Daarna smolt de gletsjertong binnen tien jaar helemaal weg. Zo’n snelle aftakeling is typisch voor smalle gletsjers die in nauwe dalen liggen, waar ze extra gevoelig zijn voor de langgolvige warmtestraling van de bergwanden (Winkler et al., 2009).

Sneeuw- en ijsveld onder de Melkevollbreen.
Sneeuw- en ijsveld onder de Melkevollbreen.

Recente Groei & Krimp

Onder de juiste omstandigheden kunnen smalle gletsjers echter ook snel groeien. Dat is precies wat er gebeurde rond 1990 dankzij overvloedige sneeuwval. Maar die periode werd gevolgd door een ineenstorting van de gletsjer die nog dramatischer was dat in de jaren 1930. Uiteindelijk brak in 2008-2009 de gletsjer in tweeën op 1000 m hoogte (NVE Glacier Periodic photo) en hij eindigt nu op 1050 m. IJs dat van de steile tong afbreekt stort naar beneden en hoopt samen met sneeuwlawines op tot een permanent (maar krimpend) ijs/sneeuwveld op 800 m hoogte.

Kattanakken

Nu de gletsjer zo ver is teruggetreden is er vanuit het dal niet veel meer van te zien. Het geluk wil dat er een spectaculair pad naar het hogere deel van de Melkevollbreen loopt. De route volgt de Kattanakken, een scherpe rug die fantastisch uitzicht biedt op het Oldedalen en de omringende gletsjers. Nog wel.

De Kattanakken is een bergrug direct oost van de Melkevollbreen.
De Kattanakken is een bergrug direct oost van de Melkevollbreen.

Klik op een foto ter vergroting